Bu gün, 29 noyabr, Böyük Britaniya parlamenti İngiltərə və Uelsdə evtanaziyanın tətbiqi haqqında qanun layihəsini yenidən müzakirəyə çıxaracaq. Bu təşəbbüs, payızın ən çox müzakirə olunan mövzularından birinə çevrilərək hökumət dairələrindən tutmuş dini və fəlsəfi icmalara qədər hər yerdə geniş mübahisələr doğurub.
İlk dəfə 2014-cü ildə İngiltərədə evtanaziyanı qanuniləşdirmək cəhdləri edilsə də, parlament bu təşəbbüsü rədd etmişdi. Lakin ötən on il ərzində ictimai rəy xeyli dəyişib. Oktyabrda keçirilmiş sorğulara əsasən, britaniyalıların 67%-i evtanaziya hüququnu dəstəkləyir, yalnız 13%-i isə buna qarşıdır.
Qanun layihəsinə görə, evtanaziya yalnız İngiltərədə və ya Uelsdə ən azı bir il yaşamış yetkin şəxslər üçün əlçatan olacaq. Əsas şərtlər arasında xəstənin altı aydan çox yaşamayacağına dair üç müstəqil həkimin təsdiqlədiyi ölümcül xəstəlik diaqnozu, həmçinin xəstənin sağlam zehni vəziyyətdə və xarici təzyiqsiz qərar verməsi yer alır.
Hər bir hal London Ali Məhkəməsində nəzərdən keçiriləcək. Hakimlər iştirak edən həkimlərin və xəstənin özünün fikirlərini dinlədikdən sonra 14 gün ərzində qərar çıxaracaqlar. Məhkəmə evtanaziyanı təsdiqləyərsə, həkim ölümcül dərmanı hazırlaya bilər, lakin xəstə bu dərmanı yalnız özü qəbul etməlidir. Həkimin prosesə birbaşa müdaxiləsi qadağandır.
Azərbaycanlı Ekspertlərin Fikirləri
Azərbaycanda evtanaziya qadağan edilib və bu mövzu dövlətin gündəmində deyil. Lakin cəmiyyət arasında bu məsələ ilə bağlı humanist yanaşmaların nə dərəcədə uyğun olduğu barədə müzakirələr aparılır.
Hərbi cərrah Emil Əsədov bildirib ki, müasir tibb düzgün diaqnostika ilə bir çox ölümcül xəstəliklərin müalicəsini mümkün edir. Onun fikrincə, “kütləvi dispanserizasiya, düzgün diaqnostika və müvafiq müalicə protokollarına əməl etmək əvəzinə insanlara qeyri-effektiv müalicə üsulları təklif edilib onların pulunun alınması, sonra isə evtanaziya tətbiqi düzgün deyil.”
E. Əsədov əlavə edib ki, ağır xəstələrin evtanaziya istəyib-istəmədiklərini dəqiq bilmək çətindir. “İnsan son ana qədər möcüzəyə ümid edir. Xəstənin ağrı və şok vəziyyətində evtanaziya istəməsi anlaşılandır, lakin ağrılar keçdikdən sonra həyatın dəyərini yenidən anlayır. Belə hallarda xəstələrin həyatı üçün mübarizə aparmaq lazımdır.”
Digər ekspert Hacı Samir isə evtanaziyanın qərb ölkələrindəki uzun müddətli müzakirələrinin liberal ideologiya ilə bağlı olduğunu bildirib. Onun sözlərinə görə, İslam və digər dinlər insan həyatını müqəddəs hesab edir və insanın ölüm hüququna malik olmasını qəbul etmir.
“Evtanaziya, humanist görünsə də, əslində insan həyatının dəyərini azaldır və onun qanuniləşməsi insanın həyat və mübarizə anlayışını dəyişdirə bilər,” deyə o bildirib.
Beynəlxalq Təcrübə
Hazırda Böyük Britaniyada evtanaziya qadağandır və belə bir hərəkətə görə həkimlər ömürlük həbs cəzası ala bilərlər. Tarixən evtanaziya məsələsi həmişə mübahisəli olub. Ən çox evtanaziya praktikası ilə tanınan İsveçrədə bu proses 1941-ci ildən bəri həyata keçirilir.
2024-cü ilə qədər dünyada 12 ölkədə evtanaziya qanuniləşdirilib və hər bir ölkə öz qaydalarını tətbiq edir. Məsələn, Niderland və Belçikada evtanaziya hüququ hətta bəzi hallarda azyaşlılara da şamil edilir, lakin bu, geniş mübahisələr doğurur.
